Türkiye’nin kalbinde derin izler bırakan 6 Şubat 2023 depremlerinin üzerinden yaklaşık 2 yıl geçti. Depremin ardından bölgedeki ekonomik aktivite hasar görürken, sağlanan destek ve teşviklerle, iş dünyasının özverili çalışmaları neticesinde Türkiye’nin dış ticaretinde önemli yer tutan 11 ilin ihracatı, 2024’te yıllık bazda yükselerek deprem öncesi seviyesine yaklaştı.

Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerinden derlenen bilgilere göre, Türkiye’nin ihracatı 2024’te yıllık bazda yüzde 2,5 artış göstererek 262 milyar dolar oldu. Aralık ayında da ihracat, yüzde 2,2 artışla 23,5 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Bu tutar en yüksek aralık ayı dış satımı olarak kayıtlara geçti.

Geçen yıl, depremden etkilenen 11 ilin ihracatında da toparlanma görüldü. Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa’nın 2024’te yaptığı ihracat, önceki seneye göre yüzde 6 artarak 19 milyar 209 milyon 997 bin dolara ulaştı.

En fazla ihracat Gaziantep’ten yapıldı

Geçen yıl depremzede illerden 7’sinin ihracatı artarken, 4’ünün ihracatında düşüş gözlendi. 2024 yılında en fazla ihracat yapan il ise 10 milyar dolar ile Gaziantep oldu. Bu ili 3,5 milyar dolarla Hatay, 3 milyar dolarla Adana, 1,3 milyar dolarla Kahramanmaraş izledi. Diğer illerin ihracat rakamına bakıldığında, Malatya 436,3 milyon dolar, Şanlıurfa 327,2 milyon dolar, Elazığ 272,3 milyon dolar, Diyarbakır 245,3 milyon dolar, Osmaniye 129,4 milyon dolar, Kilis 96,5 milyon dolar ve Adıyaman 64,5 milyon dolarlık dış satım gerçekleştirdi.

2024 yılında oran olarak ihracatını en fazla artıran il yüzde 34,7 ile Hatay olurken, bu ili yüzde 14,6 ile Şanlıurfa, yüzde 10,8 ile Kahramanmaraş, yüzde 8,7 ile Malatya takip etti.

Öne çıkan sektörler

Felaketin sarstığı illerin ihracatında 2024 yılında, 3,7 milyar dolarlık dış satımla hububat, bakliyat, yağlı tohumlar ve mamulleri sektörü öne çıkarken, tekstil ve hammaddeleri ihracatı 2,8 milyar dolar, çelik ihracatı 2,5 milyar dolar ve kimyevi maddeler ve mamulleri ihracatı 2,1 milyar dolar olarak kayıtlara geçti.

Asrın felaketi olarak nitelendirilen depremlerden etkilenen 11 ilin ihracatı 2022 yılında toplamda 20 milyar 509 milyon 931 bin dolar olmuştu. Depremin sebep olduğu olumsuzlukların etkisiyle 2023’te 18 milyar 144 milyon 873 dolara gerileyen ihracat rakamı, geçen yıl yüzde 6 oranında artış göstermiş oldu.

2 il deprem öncesi dönemi geçti

Felaketin vurduğu illerden Adana ve Şanlıurfa, ihracatta deprem öncesi dönemi geçmeyi başardı. Adana 2022’de 3 milyar 8 milyon dolarlık ihracat yaparken, 2024’te 3 milyar 45 milyon dolarlık dış satım yaptı. Şanlıurfa da aynı dönemde ihracatını 257 milyon 347 bin dolardan 327 milyon 183 bin dolara çıkarttı.

“Gerçek anlamda normale dönmemiz 2026 ve sonrasında olacaktır”

Güneydoğu Anadolu İhracatçı Birlikleri (GAİB) Koordinatör Başkanı Fikret Kileci, küresel ekonomideki olumsuz gelişmelerin de etkileriyle depremzede illerin ihracatında felaket öncesi seviyeye ulaşılamadığını söyleyerek, “Gerçek anlamda normale dönemiz 2026 ve sonrasında olacaktır. 2025 yılı biraz daha iyi geçebilir ama bu yıldan sonra ufak ufak düzelmeler olacak.” değerlendirmesinde bulundu.

Türkiye’nin yeşil ve sürdürebilir üretimi önceleyerek yakın dönemde öne çıkabileceğini anlatan Kileci, Suriye’de barış ortamının sağlanmasının da buraya yapılan ticarette Gaziantep başta olmak üzere bölgeyi avantajlı konuma getirebileceğini aktardı.

Depremin üretim anlamında vurduğu başlıca merkezleri Kahramanmaraş, Malatya ve Hatay olarak sıralayan Kileci, bu illerin bölgenin ihracatındaki esas ağırlığı oluşturmamasından dolayı ihracat rakamlarında keskin bir düşüş yaşanmadığını ifade etti.

Kileci, bölgenin ihracatında ilk sıralarda yer alan şehirlerin üretim tesislerinde çok fazla hasar olmadığını ancak Kahramanmaraş’ta hem konutlarda hem de fabrikalarda ağır hasarlar oluştuğunu belirtti.

“Bölgenin lokomotifi olan Gaziantep’in üretim alanları çok fazla zarar görmedi”

Söz konusu felaketin ekonomiye yönelik en büyük olumsuz etkisinin iş gücünün bölgeden kayması olarak gösteren Kileci, “Halk çok büyük zarar gördü. Üretimin gördüğü en büyük zarar, çalışan insanların buradan gitmesi oldu. Bu bölgede ürün çeşitliliği çok fazla. Bölgenin lokomotifi olan Gaziantep’in üretim alanları çok fazla zarar görmedi.” diye konuştu.

Kileci, bölgenin hiçbir zaman geri kalmayacak bir yapıda olduğunu anlatarak, beşeri sermayeye yatırım yapıp, onları yönlendirecek beyinlerin geliştirilmesi gerektiğini vurguladı.