Doğum her anne-baba adayı için heyecanlı bir süreç. Yaklaşık 40 hafta süren bu serüvenin sonucunda doğan sağlıklı bir bebek ailesine mutluluk getiriyor. Ancak prematüre bebekler o kadar şanslı olmuyor… Çünkü bu bebekler, erken doğumun getirdiği pek çok sağlık sorunuyla karşı karşıya kalabiliyor. Sonrasında ise hem bebek hem de ebeveynler için sancılı bir süreç başlıyor.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre yılda 15 milyon bebek erken, yani prematüre olarak doğuyor. Bu bebeklerin 1 milyondan fazlası henüz 1 yaşını bile tamamlayamadan hayatını kaybediyor. Türkiye’de de her yıl 150 bini aşkın bebek dünyaya vaktinden önce geliyor. Kabaca tüm doğumların yaklaşık yüzde 10’u prematüre olarak gerçekleşiyor. İşte bu nedenle her yıl 17 Kasım Dünya Prematüre Günü’nde vaktinden önce doğan bebeklerin yaşayabileceği sağlık sorunlarına dikkat çekilerek, farkındalık yaratılmaya çalışılıyor. Biz de bu özel gün kapsamında prematüre bebeklerle ilgili merak edilen sorulara Sağlık Bilimleri Üniversitesi Ümraniye Eğitim ve Araştırma Hastanesi Yenidoğan Kliniği İdari ve Eğitim Sorumlusu Prof. Dr. İlke Mungan Akın’la yanıt aradık.

Prematüre bebekler, anne karnında gelişim süreçlerini tamamlayamadan dış dünyaya adapte olmaya çalışırken organ ile ilgili birçok yetersizlik yaşıyor.

Sağlık Bilimleri Üniversitesi Ümraniye Eğitim ve Araştırma Hastanesi Yenidoğan Kliniği İdari ve Eğitim Sorumlusu Prof. Dr. İlke Mungan Akın

-Hangi bebekler prematüre olarak adlandırılıyor?

Normal bir gebelik süreci 40 hafta sürüyor. 37 haftadan önce doğan tüm bebeklere prematüre bebekler deniyor. Tabii ki prematüre bebekler de kendi aralarında farklı alt gruplara ayrılabiliyor. Örneğin 34 hafta ile 37 hafta arasında doğan bebekler “geç preterm” olarak adlandırılıyor ve kendilerine has sorunlar yaşıyorlar. 32 haftadan küçük doğan bebekler çok daha riskli bebekler oluyor. Özellikle 28 haftadan önce doğan bebekler ise çok düşük doğum ağırlığına sahip olarak ve organ gelişimlerini dış dünyada tek başlarına yaşamaya yetecek düzeyde geliştiremeden doğdukları için mutlaka yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde destek verilerek, özenli bakıma ihtiyaç duyuyor.

-Prematüre doğumun nedenleri neler?

Prematüre doğumlar çok farklı nedenlere bağlı olarak gerçekleşebiliyor. Bu nedenleri anne kaynaklı ve bebek kaynaklı sebepler olarak gruplandırabiliriz. Annenin gebelik öncesi rahatsızlıkları, gebelik sürecinde ortaya çıkan tansiyon, şeker yüksekliği, karaciğer rahatsızlığı gibi durumlar veya annenin geçirdiği enfeksiyonlar erken doğumu tetikleyebilir.

Bebekle ilgili olarak ise bebeğin anne karnında gelişimini engelleyen süreçler ya da organ anomalileri erken doğumun sebebi olabiliyor.

[Grafik: TRT Haber]

-Prematüre bebeklerde sık görülen sağlık sorunları ve çözüm yolları neler?

Prematüre bebekler, anne karnında gelişim süreçlerini tamamlayamadan dış dünyaya adapte olmaya çalışırken organ ile ilgili birçok yetersizlik yaşıyor. Öncelikle cilt gelişimleri yeterli olmadığından ciltlerinden vücut ısılarını ve sıvılarını kaybedebildikleri için kuvöz dediğimiz cihazlar içerisinde ısılarının ve cilt nemlerinin korunması gerekiyor. Akciğer gelişimi yeterli olmadığı için solunum destek cihazlarına, akciğer geliştirici ilaçlara, mide-bağırsak sistemleri yeteri kadar olgunlaşmadığı için damardan beslenme desteğine ihtiyaç duyuyorlar. Ayrıca bağışıklık sistemleri yetersiz olduğundan her tür enfeksiyona karşı çok daha hassas oluyorlar.

[Grafik: TRT Haber]

-Bu bebekler hangi aşamaya kadar tedaviye ihtiyaç duyuyor?

Her bebek için taburcu süreci bireysel olarak planlanıyor. Tam net bir ağırlık ve yaş söylemek çok doğru olmaz. Bir bebeğin eve gidebileceğine karar vermek için bebeğin öncelikle annesi tarafından bakılabiliyor, yani beslenebiliyor olması gerekiyor. Yine annenin bebekle ilgili tehlike işaretlerini anlayarak müdahale edilebiliyor olması da önemli. Bunun yanı sıra bebeklerde kısa süreli solunum durmalarının yaşanmaması, emme-yutma koordinasyonunun oluşması da kriterler arasında.

Bebeğin kuvöz dışı ortamda günlük gerekli beslenme miktarını alabilmesi, günlük-haftalık olarak düzenli büyümeyi sağlayabilmesi, oksijen ihtiyacının ortadan kalkması ya da ev ortamında gerekli destek cihazları ve düzeninin sağlanması gibi kriterler de değerlendiriliyor.

-Prematüre bebeklerde kalıcı sağlık sorunları gelişebiliyor mu?

Maalesef dış dünyada ne kadar anne karnındaki süreçleri taklit etmeye çalışsak da bu her organ sistemi için yeterli olamayabiliyor. Kalıcı görme-işitme kayıpları, zihinsel sorunlar, gelişimsel problemler, büyüme sorunları, akciğer problemleri yaşam boyu devam edecek sorunlar olarak karşımıza çıkabiliyor. Tabii ki bunlar her prematüre bebek için değil ama özellikle 1 kilogramdan hafif doğmuş bebekler için daha yüksek bir ihtimal oluyor.

-Prematüre bebeklerin bakımında nelere dikkat etmek gerekiyor?

Prematüre bebeklerin bakımında en önemli belirleyici faktör, bu bebeklerin yenidoğan yoğun bakım sürecinde özel eğitim almış uzmanlar tarafından gelişmiş ünitelerde özenle bakılması. Prematüre bebeklerin multidisipliner dediğimiz farklı bölümler tarafından düzenli aralıklarla takip edilmesi gerekiyor. Bunun sebebi de olası riskler açısından ancak yakın takiple mümkün olabilecek erken müdahale süreçlerinin uygulanabilmesi. Örneğin taburcu sonrası önerilen şekilde göz muayenesi takipleri yapılmayan, nörolojik gelişimi takip edilmeyen bir bebeğin kör olması söz konusu olabiliyor.

-Aileler prematüre bebeklerin bakımında nelere dikkat etmeli?

Tabii ki taburcu sonrası süreçte ailelerin bu bebeklerdeki potansiyel riskler konusunda bilgili, dikkatli ve özenli olmaları gerekiyor. Bu bebeklerin evde yaşayan aile fertlerinden ya da ziyaretçilerden kapabileceği basit bir üst solunum yolu enfeksiyonunun ilerlemesi zaten yeteri kadar gelişmemiş akciğerlerde zatürre dediğimiz kliniği ortaya çıkarabiliyor. Bu da bebeklerin yeniden yoğun bakım ve solunum destek makinelerinde takiplerine, hatta kaybedilmelerine bile neden olabiliyor. Bu gibi sebeplerle bebeklerin aileleri tarafından özenli ve dikkatli takipleri çok önemli.