Türk siyasi tarihinin renkli simalarından eski Başbakan Yardımcısı ve SHP Genel Başkanı Erdal İnönü, vefatının 16’ncı yılında anılıyor. “Siyasetin gülen yüzü” olarak anılan Erdal İnönü, bir bilim adamı olarak da Türk siyasetinde iz bırakanlar arasında yer aldı.

AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, Türkiye Cumhuriyeti’nin İkinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün üç çocuğundan biri olan İnönü, İsmet ve Mevhibe İnönü’nün ortanca çocuğu olarak 6 Haziran 1926’da Ankara’da dünyaya geldi.

İnönü, ilk, orta ve lise öğrenimini tamamladıktan sonra 1947’de Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik-Matematik Bölümü’nü bitirdi. Daha sonra ABD’ye giden İnönü, Kaliforniya Üniversitesi Teknoloji Enstitüsü’nde yüksek lisans ve doktora eğitimi aldı. Türkiye’ye 1952’de dönen İnönü, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’nde doçent oldu.

Sevinç İnönü ile 1957’de evlenen İnönü, Princeton Üniversitesi ile Oak Ridge Princeton National Laboratory’de 1958-1960 yıllarında “konuk araştırmacı” olarak yer aldı.

Sonrasında, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) rektörlüğü yapan Erdal İnönü, 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra öğretim üyeliğini bırakarak siyasete girdi.

Kurulmasına öncülük ettiği Sosyal Demokrasi Partisinin (SODEP) genel başkanlığı görevini yürüten İnönü, partisi ile Halkçı Partinin birleşmesinde de etkin rol oynadı.

İnönü, bu birleşmenin ardından Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) adıyla Türk siyaset hayatında yerini alan partinin genel başkanı oldu.

-39 belediye başkanlığı kazandı

Erdal İnönü liderliğindeki SHP, Anavatan Partisinin (ANAP) iktidarda olduğu 1989 yerel seçimlerinde, oyların yüzde 28,7’sini alarak birinci parti konumuna yükseldi. SHP, başta İstanbul, Ankara ve İzmir olmak üzere 67 il merkezindeki belediye başkanlıklarından 39’unu kazandı.

Türkiye’de 1991’in ekim ayında yapılan erken genel seçimlerde oyların yüzde 20’sini alan SHP, üçüncü parti oldu.

Parti içi muhalefetin bu başarısızlığın sorumluluğunu İnönü yönetimine yüklemesine rağmen Doğru Yol Partisinin (DYP) SHP ile koalisyon hükümeti kurması, hükümette Başbakan Yardımcılığı ve Devlet Bakanlığı görevlerini üstlenen İnönü’nün parti içindeki konumunu güçlendirdi.

Aynı seçimlere SHP listelerinden katılan Halkın Emek Partisi (HEP) adaylarından 18’i, milletvekili seçilerek Meclis’e girdi. HEP’li Leyla Zana ile Hatip Dicle’nin Kürtçe yemin etmek istemeleri üzerine TBMM’de yaşananlar ve Paris’teki Kürt konferansı tartışması sonrası Erdal İnönü, bu iki milletvekilinin partiden istifasını istedi.

Bunun üzerine SHP’den ayrılan HEP kökenli milletvekilleri Demokrasi Partisini (DEP) kurdu.

-CHP’den istifa etti

SHP’nin 1992’deki 7. Olağanüstü Kurultayı’nda, İnönü’nün karşısına çıkan Deniz Baykal ve muhalefet grubu başarılı olamadı. İnönü’nün yeniden genel başkan seçildiği kurultay sonrası, Baykal ve ekibi SHP’den ayrılarak 12 Eylül 1980 darbesinin ardından kapatılan CHP’yi yeniden açtı.

Dönemin cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın 17 Nisan 1993’teki ölümü ve ardından Süleyman Demirel’in cumhurbaşkanlığına seçilmesinden sonra yaklaşık 1,5 ay başbakanlık görevine vekalet eden İnönü, Demirel’in cumhurbaşkanı adaylığına verdiği destek nedeniyle sol kesimin eleştirilerine maruz kaldı.

SHP ile CHP’nin birleştiği 1995’teki kurultayda CHP’nin “Onursal Genel Başkanı” seçilen İnönü, DYP-CHP koalisyon hükümetinin Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı oldu.

İnönü, sonrasında aktif siyaseti bırakarak, siyasi kariyerini noktaladı. 2001’de CHP Genel Başkanı Deniz Baykal’ın bazı uygulamalarına tepki göstererek CHP’den de istifa eden İnönü, sosyal demokrat çevrelerden yapılan ısrarlara rağmen aktif siyasete dönmedi.

-Bilim insanı İnönü

TÜBİTAK Bilim Kurulu, Atom Enerjisi Komisyonu, UNESCO Yürütme Konseyi üyeliği ve Türk Fizik Derneği Başkanlığı da yapan Erdal İnönü’nün, 1951’de Macar asıllı ABD’li atom fizikçisi Eugene Wigner ile Princeton Üniversitesi’nde ortak çalışması uluslararası bilim dergilerinde yer aldı.

Fizik alanında Nobel’den sonraki en önemli ödül olan Wigner Madalyası’nı 2004’te alan İnönü, bu ödülü Feza Gürsey’den sonra hak eden ikinci Türk oldu.

Erdal İnönü ayrıca Türkiye Cumhuriyeti ve Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili bilimsel çalışmalar yaptı.

-ABD’de vefat etti

Siyaseti bıraktıktan sonra tekrar öğretim üyeliğine dönen İnönü, hastalığı nedeniyle ABD’ye tedavi olmaya gitti.

ABD’de tedavi gördüğü hastanede 31 Ekim 2007’de 81 yaşında yaşamını yitiren İnönü’nün cenazesi Ankara’ya nakledildi.

İnönü’nün cenazesi, TBMM’de yapılan devlet töreninin ardından, Ankara’da doğduğu Pembe Köşk’ün bahçesine getirildi.

Eşi Sevinç İnönü’nün isteğiyle İstanbul’a götürülen İnönü’nün cenazesi, 4 Kasım 2007’de Teşvikiye Camisi’nde kılınan öğle namazının ardından Zincirlikuyu Mezarlığı’ndaki aile kabristanında toprağa verildi.