25 Nisan Dünya Sıtma Günü için Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) güncel verileri derlendi.

Dişi anofel cinsi sivrisineklerin sokmasıyla aktarılan bir parazitin neden olduğu sıtma, DSÖ tarafından “tedavi edilebilir ve önlenebilir bir hastalık” olarak tanımlanıyor.

“Malarya” olarak da adlandırılan hastalığın belirtileri arasında ateş, titreme, baş ağrısı, yorgunluk, gözler ve deride sararma, nöbetler ve nefes almada zorluk sıralanabilir.

Dünya Sıtma Günü’nün bu yılki teması “Daha adil bir dünya için sıtmaya karşı mücadelenin hızlandırılması” olarak belirlendi.

DSÖ’nün geçen yıl kasımda yayımladığı “2023 Dünya Sıtma Raporu”na göre, 2022’de dünyada 249 milyon sıtma vakası tespit edildi ve hastalık nedeniyle 608 bin kişi hayatını kaybetti.

Hastalığa karşı en savunmasız grup olan 5 yaş altı çocuklar, dünya çapındaki sıtma ölümlerinin yüzde 76’sını oluşturdu.

Sıtmanın bölgelerde dağılımı

Küresel ölçekte tüm vakaların yaklaşık yüzde 94’ünü oluşturan Afrika’da 2022’de 233 milyon kişiye sıtma teşhisi konulurken, dünyadaki vakaların yüzde 50’den fazlası salgının en şiddetli yaşandığı Nijerya, Kongo Demokratik Cumhuriyeti (KDC), Uganda ve Mozambik’te kaydedildi.

Kıtadaki yüksek bulaşma riski bulunan 33 ülkede gebelerin üçte birinin sıtmaya yakalandığı saptandı. Sıtma nedeniyle düşük ağırlıkta bebek doğumlarının yaklaşık yüzde 58’i, gebelere özel müdahalelerle önlendi.

Dünya genelindeki sıtma vakalarının yaklaşık yüzde 2’si Güneydoğu Asya’da kaydedilirken bölgedeki teşhislerin yüzde 66’sı Hindistan’da yapıldı.

Doğu Akdeniz’deki sıtma vakalarında 2021-2022 döneminde yüzde 25’lik artış gözlemlenmesi, Pakistan’da 30 milyon insanı etkileyen sel baskınlarının ardından 2,1 milyon kişinin sıtmaya yakalanmasıyla açıklandı.

Amerika kıtalarındaki yaklaşık 600 bin vakanın yüzde 73’ü Venezuela, Brezilya ve Kolombiya’da tespit edildi.

Avrupa’da 2015’ten bu yana sıtma teşhisi konulmazken 2023’te sıtmadan arındırılmış ülkeler listesine Azerbaycan, Tacikistan ve Orta Amerika ülkesi Belize eklendi.

Önlem ve tedavi

DSÖ, sıtma bulaşma riski yüksek bölgelerde parazit taşıyıcı sivrisineklerden korunmak amacıyla ilaçlı cibinliklerin kullanılmasını, sıtma şüphesi durumunda sağlık kuruluşlarına başvurulmasını ve tedavi sürecinde sıtma aşılarının kullanılmasını tavsiye ediyor.

Sıtma salgını görülen ülkelerde 2019’dan beri DSÖ’nün öncülüğünde Küresel Aşı ve Bağışıklama İttifakı (GAVİ), AIDS, Tüberküloz ve Sıtma ile Mücadele Küresel Fonu (Küresel Fon) ve Unitaid’in sağladığı finansmanla aşı uygulamaları yapılıyor.

Bunun yanın sıra, 2022’de sıtma salgını görülen ülkelerde ilaçlı cibinlik dağıtıldı.

Salgından etkilenen ülkelerle yürütülen söz konusu girişimler sayesinde 2000-2022 döneminde 2,1 milyar sıtma vakasının önlendiği tahmin ediliyor.

DSÖ’nün 2016-2030 dönemi için hazırladığı “Sıtma için Küresel Teknik Strateji”de belirlediği hedeflere ulaşmak için 2025 yılında sıtma araştırmalarına 9,3 milyar dolar yatırım yapılması gerektiği belirlendi.

Türkiye’de, Sağlık Bakanlığının çalışmalarıyla yerli sıtma enfeksiyonu sona erdirildi ve 2010’dan bu yana sadece yurt dışı kaynaklı vakalar tespit ediliyor.