Küresel ısınmanın yanı sıra bu yıl etkisine girdiğimiz El Nino hava akımı ile aşırı sıcak ve nemli dönemlerden geçiyoruz. Ülkemizde termometrelerin 50 santigrat dereceleri zorladığı hatta geçtiği zamanlar dahi oldu.

İnsan vücudunu zorlayan bu sıcaklıklarda alınan soğuk duşlar, bir süreliğine de olsa rahatlatıcı etkiye sahip. Ancak uzmanların özellikle bazı hastalık gruplarına bu noktada uyarısı var. O uyarıların ne olduğunu ve nelere dikkat edilmesi gerektiğini Türk Kardiyoloji Derneği Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Bülent Mutlu ile konuştuk.

“Soğuk duşun kalbin pompalama gücünü artırdığına dair veriler var. Tansiyon ve kalp hızıyla ilgili de olumlu etkilerini söyleyen çalışmalar var”

Türk Kardiyoloji Derneği Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Bülent Mutlu

Soğuk duş sağlığa faydalı mı?

Soğuk duş almanın insan sağlığına faydalı olduğu söylenir. Öncelikle Prof. Dr. Mutlu’ya bunun doğru olup olmadığını soruyoruz. “Vücudumuzu etkileyen nedenlerden bahsediliyor ancak bunların hiçbiri kanıtlanmış bilgiler değil. Gözlemsel çalışmalar dediğimiz insanlardan alınan geri bildirime dayalı veriler” diyor. Faydalı olduğuna yönelik bilgilere şöyle örnekler veriyor:

“Mesela soğuk duşun vücut direncimizi artırdığı söyleniyor. Bununla ilgili bir çalışma var. Soğuk duşu 30 saniye, 60 saniye ve 90 saniye alan kişileri bir yıl boyunca takip etmişler. Bu kişilerden geri bildirim almışlar. Soğuk duş almayanlarla karşılaştırıldığında bu gruptaki kişiler yüzde 30 daha az hastalandığını, enfeksiyon olduğunu söylemiş. Yani buna dayanarak deniyor ki soğuk duş bir miktar vücut direncimizi artırıyor.

İlginç bir başka çalışma da depresyonla ilgili. Soğuk duş alan kişilerde yine benzer sürelerle çalışma yapılmış. Bir yılın sonunda depresif semptomlarda bir miktar azalma görülmüş. Soğuk duş alan kişiler kendini daha iyi hissediyor, bir miktar da anksiyetelerinde azalma gösterilmiş. Ama bu yine o kişilerden alınan geri bildirimle ilgili, karşılaştırmalı bir şey çalışma değil.”

Soğuk duşun vücuda etkisi

Soğuk duş almanın kan dolaşımını hızlandırdığına dair bilgiler olduğunu da söylüyor Prof. Dr. Mutlu. “Vücudumuzdaki kan akımını bir miktar artırıyor. Kalbin pompalama gücünü artırdığına dair veriler var. Tansiyon ve kalp hızıyla ilgili de olumlu etkilerini söyleyen çalışmalar var” diyor. Metabolizmayı da hızlandırdığını belirtiyor ama bu durumun egzersiz ve diyetin yanındaki etkisinin çok az olduğunu vurguluyor. Soğuk duşun bazı durumlarda ağrı rahatlatıcı olduğunu ise şöyle anlatıyor:

“İnflamasyon dediğimiz mikroplar vücuda girmeden olan bir iltihaplanma durumunu azalttığı söyleniyor. Yani ne yapıyor? Vücudumuzdaki eklem ağrılarında, örneğin diz, kol ağrılarında soğuk duşun bir miktar enflamasyonu azaltarak etkili olduğunu söyleyen veriler var. Düşme, kalkma, travmalara bağlı olan ağrılara iyi geliyor. Bunları azalttığı söyleniyor. Bunlar da yine gözlemsel, karşılaştırmalı olmayan veriler.”

Soğuk duşun riskli olduğu durumlar hangileri?

Prof. Dr. Mutlu, soğuk duşun risk barındırdığı üç önemli başlık olduğunu söyleyerek söze başlıyor. Bunlar cilt reaksiyonları, romatolojik ve kardiyolojik hastalıklar… Nasıl riskler olduğunu Prof. Dr. Mutlu şöyle anlatıyor:

“Soğuk duş, soğuğa bağlı ürtiker dediğimiz cilt reaksiyonlarına neden olabiliyor. Hassas kişilerde, ciltte kabarmalara, kaşıntılara yol açabiliyor. Soğuk ürtikeri denen durumu artırabiliyor.

Ayrıca, romatolojik bir hastalık var. Buna Raynaud (Reyno) fenomeni ya da sendromu deniliyor. Kişilerin el ve ayaklarındaki damarlarda çok ciddi büzülmeye neden oluyor. Bu durum son derece ağrılı olabiliyor.”

Kalp ve damar hastalığı olanlar dikkat

Prof. Dr. Mutlu, kalp ve damar hastalığı olan kişilerin soğuk duş ya da soğuk uygulamalar sırasında özellikle dikkat etmesi gerektiğine vurgu yapıyor. Bu gruptaki hastaların aşırı soğuk karşısında kalp damarlarında ciddi büzülmeler olduğunu söyleyerek hayati bir uyarıda bulunuyor:

“Kalp ve damar rahatsızlığı bulunan risk grubundaki kişilerde aşırı soğuk duş ya da soğuk uygulamalar kalp krizine neden olabilir. Bu uygulamalar koroner damarlarında girişim yapılmış, bypas olmuş, stent konulmuş ya da koroner arter hastalığı gösterilmiş hastalarda varsa plakların olduğu bölgelerde ciddi büzülme ya da tıkanıklığa kadar gidebilecek önemli kalp damar hastalıklarını uyarabiliyor. O yüzden bu tür hastalarda soğuk duş ya da aksine aşırı sıcak duş gibi uygulamaları önermiyoruz. O yüzden özellikle kalp damar hastalığı olanların bu tür işlemlerde doktor bilgilendirmesi olmadan yapmamaları tavsiye ediliyor.”

Soğuk duş alan kişilerin nelere dikkat etmesi gerekir?

Sağlıklı bir soğuk duşun nasıl alınması gerektiğini öğrenmek için yine Prof. Dr. Mutlu’ya sözü bırakıyoruz:

“Normalde vücudun çok sıcak ya da soğuk hissetmediği suyun sıcaklığı yaklaşık 38-40 derece. Bunun altına yavaş yavaş düşerek, çok fazla rahatsız etmeyen bir ısıya ulaştığımız zaman, ki bunlar 20-25 derece civarları oluyor, o ısıda duş alabiliriz.

Süreye gelince… Başlangıçta genellikle 30 saniye öneriliyor. 30 saniyeye alışırsak ilk duştan sonra 60 saniye, 90 saniye… Yani 1,5 dakikaya kadar hafif bir soğuk duş alınabilir. Yani sağlıklı kişilerde, kalple alakalı ya da başka bir sıkıntısı olmayan kişilerde 1-1,5 dakikayı geçmeyecek şekilde 20-25 derece civarında soğuk duş sorun olmayacaktır.”

Buz dolu küvete girmek de büyük risk

Bir de yaz aylarında özellikle sosyal medyada yer alan buz dolu küvetlerde ya da büyük kovalarda oturma trendlerini soruyoruz Prof. Dr. Mutlu’ya… Aldığımız yanıt bunun da çok riskli olduğu yönünde…

“Buzlu suya girme gibi şeyler sağlıklı kişilerde bile son derece riskli. Soğuğa çıktığımız zaman ellerimizde, ayaklarımızda bir soğuma ve büzüşme olur. Yani aslında soğuk damarlarımızı büzüyor. Eğer aniden böyle bir soğuk ortama girersek, bu kalp damarlarımızda da benzer bir reaksiyona neden olabiliyor. Bu kadar aşırı soğuk ortamlarda bu çok belirgin hale geliyor.

Bu durum sağlıklı kişilerde bile kalp damarlarında ciddi büzülmeye, kalp ritim bozukluklarına veya kalp krizine dahi neden olabilir. O yüzden biz kesinlikle bu tür şeyleri önermiyoruz. Bunların sağlıklı olduğu yönünde de hiçbir bilgi, veri yok.”